ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟ

ΣΕ ΣΕΙΡΑ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΑΣ ΟΡΕΙΝΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΑ (ΙΩΑΝΝΙΝΑ 25.11.1944)

Τα εικονιζόμενα τέσσερα λιθογραφικά γραμματόσημα* της Ελευθέρας Ορεινής Ελλάδος (ΕΟΕΑ) με μαύρη ή κόκκινη επισήμανση «ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ 25-11-1942» και νέες αξίες 2, 4, 6 και 8 Δρ. (Νέων Δραχμών), προέρχονται από τη φιλοτελική συλλογή του Ηλία Τεμπέλη, Καθηγητή της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, ο οποίος έχει καταγωγή από τον Γοργοπόταμο.

Συγκεκριμένα, τα ίδια γραμματόσημα, σε 10.000 τεμάχια το καθένα, ορίστηκε να κυκλοφορήσουν αρχικά χωρίς επισήμανση στις 23.7.1944, με διαταγή του Ναπολέοντα Ζέρβα, που εκδόθηκε στους Δερβιζιάνους Ιωαννίνων (αρ. πρωτ. 9.791/7.7.1944), με σκοπό να τιμηθεί έτσι η δεύτερη επέτειος της ίδρυσης του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ). Η διαταγή «Περί εκδόσεως αναμνηστικών του Απελευθερωτικού Αγώνος Γραμματοσήμων των κλάσεων Δραχμών 2.000, 4.000, 6.000 και 8.000», η οποία επίσης περιλαμβάνεται στη συλλογή του Ηλία Τεμπέλη, ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι:

(α) στην κλάση αρχικής αξίας 2.000 Δραχ. σε χρώμα βαθύ κυανό εικονίζεται «Αντάρτης εμπηγνύων σημαίαν θαλάσσης επί υψώματος της Ελευθέρας Ορεινής Ελλάδος. Εις το βάθος ο ήλιος της ελευθερίας»,

(β) στην κλάση αρχικής αξίας 4.000 Δραχ. σε χρώμα ανοικτό καστανό εικονίζεται «Τύπος Βυζαντινός Χάρτης της Ελλάδος φλεγόμενος. Εκ των φλογών αναγεννάται το σύμβολον της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ένθεν και ένθεν αντάρται ατενίζοντες την εικόνα»,

(γ) στην κλάση αρχικής αξίας 6.000 Δραχ. σε χρώμα ανοικτό πράσινο «Αρματολός συμβολίζων το πνεύμα του 1821, δεικνύει τον δρόμον προς την Ελευθερίαν από του ύψους βράχου εις αντάρτην του 1942. Εις το βάθος ανατέλλων ο ήλιος της ελευθερίας», και

(δ) στην κλάση αρχικής αξίας 8.000 Δραχ. σε χρώμα κόκκινο κεραμιδί εικονίζονται «Εις το άκρον δεξιόν (βάθος) οικήματα φλεγόμενα παριστώντα τας υπό του κατακτητού πυρπολήσεις. Εις το άκρον αριστερόν (βάθος) η Ελευθέρα Ορεινή Ελλάς και ο ήλιος της Ελευθερίας. Της εικόνος κυριαρχεί αντάρτης κρατών γυνήν με αλύσσους εις τας χείρας εθραυσμένας, ήτις παριστά την Ελλάδα. Ούτος φαίνεται σώζων αυτήν εκ των φλογών και οδηγών ταύτην εις τα όρη όπου η Ελευθερία».

Τα παραπάνω γραμματόσημα παρέμεναν αδιάθετα μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου του 1944. Όμως, το βράδυ της 23.11.1944 ένας αντάρτης των βουνών επισκέφθηκε στο σπίτι του τον τηλεγραφητή του ταχυδρομείου Ιωαννίνων Σπύρο Γκόβελα, και όπως γράφει ο τελευταίος σε ημερολόγιό του, που έγινε γνωστό το 2016 στον ηλεκτρονικό τύπο (ενδεικτικά βλ. Epiruspost.gr), ο αντάρτης του ζήτησε επιτακτικά να είναι μόνος στο ταχυδρομείο τη μεθεπόμενη ημέρα και να κάνει ό,τι του πουν. Έτσι, νωρίς το πρωί της 25.11.1944 εμφανίστηκε στο ταχυδρομείο ο Ιταλός Giacomo Roggero, αντάρτης του ΕΔΕΣ, με μια ποσότητα γραμματοσήμων της προαναφερόμενης σειράς, με την επισήμανση «ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ 25-11-1942» και νέες αξίες σε Νέες Δραχμές, οι οποίες είχαν τεθεί σε ισχύ από 11.11.1944, προκειμένου αυτά να επικολληθούν σε ταχυδρομικά αντικείμενα από τον υπάλληλο με σφραγίδα του ταχυδρομείου, αλλά και με τη σφραγίδα «Ελευθέρα Ορεινή Ελλάς / Γενικόν Αρχηγείον», και να διατεθούν από εκεί μόνον τη συγκεκριμένη ημέρα.

Την έγκριση για τη διαδικασία είχε δώσει στο πλαίσιο της εν λευκώ εξουσίας του κατόπιν διαταγής ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Ηπείρου Χρήστος Σγουρίτσας και τα έσοδα από την πώληση αυτών των γραμματοσήμων επί αλληλογραφίας, δεδομένου ότι για εκείνη την ημέρα ορίζονταν αυθαίρετα αυξημένα τέλη σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα, θα διατίθεντο σε αναπήρους και θύματα πολέμου. Έτσι, ένα επισκεπτήριο ενταύθα θα επιβαρυνόταν με τέλος 2 Δρ. (Νέων Δραχμών), μία επιστολή ενταύθα με τέλος 4 Δρ., μία επιστολή εσωτερικού με τέλος 6 Δρ. και μία επιστολή για τα Ηνωμένα Έθνη με τέλος 8 Δρ. Ειδικά, οι επιστολές προς το εξωτερικό οριζόταν ότι θα διακινούνταν μέσω του Αρχηγείου Μέσης Ανατολής (Πβ. Κώστας Χαζάπης, Τα αντάρτικα γραμματόσημα, Φιλοτελική Βιβλιοθήκη 58, Ελληνική Φιλοτελική Εταιρεία, Αθήνα 2008, σσ. 5, 7, 10-13, 18-19).

Ο Ιταλός αντάρτης μέχρι το τέλος του ωραρίου της 25.11.1944 επέβλεπε να μην ταχυδρομηθεί από τα Ιωάννινα κανένα αντικείμενο χωρίς επισημασμένο και διπλά σφραγισμένο γραμματόσημο αυτής της σειράς. Τα αδιάθετα επισημασμένα γραμματόσημα, που ήταν περισσότερα από το μισό της αρχικής ποσότητας, συγκεντρώθηκαν πάλι από τον ίδιο και κάηκαν επί τόπου, αλλά οπωσδήποτε μία σειρά γραμματοσήμων είχε κρατηθεί για να δοθεί ως ενθύμιο στον Γκόβελα. Μετά την αναχώρηση του Ιταλού, στο πάτωμα του ταχυδρομείου βρέθηκε ξεχασμένο σημειωματάριό του με μία φωτογραφία του, τα οποία σήμερα ανήκουν σε Γιαννιώτη συλλέκτη.

Από τη σχετική μελέτη του Κ. Χαζάπη προκύπτει ότι τα ταχυδρομικά αντικείμενα με τα επισημασμένα γραμματόσημα διακινήθηκαν ελεύθερα στη Δυτική Ελλάδα, αλλά σε όσα ελάχιστα έφθασαν στην Αθήνα επιβαλλόταν πρόσθετο τέλος και τα επισημασμένα γραμματόσημα καταστρέφονταν. Όσα προορίζονταν για το εξωτερικό ενδέχεται να διακινήθηκαν κανονικά. Πάντως, για τον έλεγχο της νομιμότητας της εν λόγω επισήμανσης η κεντρική διοίκηση διέταξε το 1945 ανάκριση. Αυτή ολοκληρώθηκε τον Μάιο του ίδιου έτους με τη συνυποβολή όλων των σχετικών υπηρεσιακών εγγράφων, για τα οποία τελικά κρίθηκε ότι ήταν συμβατά με το νομοθετικό πλαίσιο της εποχής. Έτσι, δεν προέκυψε λόγος για περαιτέρω έλεγχο της όλης διαδικασίας.

Τα τέσσερα γραμματόσημα με την επισήμανση για τον Γοργοπόταμο, τα οποία περιλαμβάνονται σε φιλοτελικούς καταλόγους των ελληνικών γραμματοσήμων (π.χ., Βλαστός R5-R8, Hellas R35-R38), εμφανίζονται επικολλημένα και σφραγισμένα, σύμφωνα άλλωστε και με τις εντολές του Ιταλού αντάρτη, ενώ ασφράγιστα και χωρίς να έχουν πωληθεί από το ταχυδρομείο είναι σπανιότατα.   

Η ΣΧΕΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΓΗ ΤΟΥ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ ΖΕΡΒΑ *

 * Ευχαριστούμε τον Ηλία Τεμπέλη, Καθηγητή της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, που μας διέθεσε το ιστορικό αυτό υλικό  από την φιλοτελική του συλλογή. Το υλικό αυτό είναι προϊόν δημοπρασίας και δεν επιτρέπεται η χρήση του ή αναδημοσίευση του, χωρίς την άδειά μας ή την άδεια του ιδιοκτήτη του, ενώ το παρόν link της ιστοσελίδας μας δύναται να αναδημοσιεύεται και να χρησιμοποιείται κανονικά.